W sprawie oznaczonej sygn. C-471/24 Sąd Okręgowy w Częstochowie zwrócił się do TSUE z czterema pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi kredytów złotowych, w których oprocentowanie zmienne jest określane jako „WIBOR + marża”. Główne zagadnienia to:
- czy postanowienia odnoszące się do WIBOR mogą być oceniane przez sąd krajowy jako klauzule abuzywne (niedozwolone) w rozumieniu dyrektywy 93/13/WE o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich;
- czy konsumenci zostali rzetelnie poinformowani o sposobie ustalania WIBOR-u (wskaźnik oparty na deklaracjach banków, a nie na rzeczywistych transakcjach);
- zakres kontroli sądów krajowych nad transparentnością i zmianami metodologii wskaźnika;
- relację między przepisami unijnymi (rozporządzenie BMR) a polską ustawą o kredycie hipotecznym
Stanowiska stron i opinia ekspertów
- Banki i rząd polski argumentują, że WIBOR jest zgodny zarówno z krajowym prawem o kredycie hipotecznym, jak i z unijnym rozporządzeniem BMR, co oznacza, że można go traktować jak dopuszczalny, regulowany wskaźnik referencyjny
- Stowarzyszenia konsumenckie podkreślają, że klienci nie zostali należycie poinformowani o charakterze i ryzyku WIBOR-u, a „aukcje” międzybankowe to fikcja – co może przesądzić o uznaniu klauzul za nieuczciwe
- Komisja Europejska i przedstawiciele RP zajęli stanowisko, że mechanizm wyznaczania WIBOR-u spełnia wymogi uczciwości i przejrzystości określone w prawie UE
Harmonogram i dalsze kroki
- Rozprawa przed TSUE odbyła się 11 czerwca 2025 r.; wyrok w tej sprawie nie zapadł tego dnia
- Opinia Rzecznika Generalnego TSUE jest przewidziana na 11 września 2025 r..
- Oczekuje się orzeczenia Trybunału pod koniec 2025 r. lub na początku 2026 r., po analizie opinii Rzecznika i ewentualnych uwag stron
Jakie mogą być konkluzje?
- TSUE może potwierdzić, że samo odniesienie do WIBOR-u nie wyklucza możliwości kontroli klauzul umownych przez sądy krajowe – kluczowa będzie rzetelność informacji dla konsumenta.
- Jeżeli Trybunał uzna, że banki musiały szczegółowiej informować o sposobie wyznaczania wskaźnika, umowy zawierające niewystarczające zabezpieczenia informacyjne mogą zostać uznane za zawierające klauzule abuzywne.
- Rozstrzygnięcie w tej sprawie będzie miało przełomowe znaczenie dla kilkunastu tysięcy toczących się w Polsce postępowań o zwrot nadpłaconych rat i może wpłynąć na praktykę banków w zakresie konstruowania umów kredytowych.
Skala postępowań
Według danych Związku Banków Polskich, na koniec marca 2025 r. w sądach toczyło się około 1 755 spraw o nieważność lub zmianę warunków kredytów hipotecznych indeksowanych lub denominowanych w złotych przy oprocentowaniu „WIBOR + marża”
Inne źródła podają, że liczba takich postępowań wynosi w przybliżeniu 1 300–1 400 spraw, rosnąc w tempie ok. 80 nowych pozwów miesięcznie
W większości toczących się spraw sądy I instancji oddalają powództwa kredytobiorców, uznając, że konstrukcja WIBOR-u (aukcyjna metoda ustalania stawki) jest zgodna z prawem polskim i unijnym
Do wiosny 2025 r. zapadło ponad 150 nieprawomocnych wyroków korzystnych dla banków, przy zaledwie kilku orzeczeniach uwzględniających zarzuty klientów; zaś spośród około 100 prawomocnych rozstrzygnięć — wszystkie opowiedziały się po stronie kredytodawców
Dynamika i perspektywy
Choć liczba nowych pozwów rośnie, skala postępowań jest wciąż niewielka wobec ok. 2 mln czynnych umów mieszkaniowych w złotych.
Do czasu wydania opinii Rzecznika Generalnego TSUE (planowanej na 11 września 2025 r.) polskie sądy często zawieszają postępowania lub stosują wstrzymanie wykonania wyroku prejudycjalnego.
Ostateczne orzeczenie TSUE, spodziewane pod koniec 2025 r. lub na początku 2026 r., może przechylić szalę — otwierając drogę do lawiny nowych pozwów i potencjalnego odwrócenia dotychczasowej większościowej linii orzeczniczej.
Obecnie w polskich sądach toczy się kilka tysięcy spraw dotyczących umów z WIBOR-em, z przewagą wyroków oddalających roszczenia konsumentów. W oczekiwaniu na wyrok TSUE kredytobiorcy muszą liczyć się z długotrwałym procesem i dominującą linią orzeczniczą sprzyjającą bankom, choć nadchodzące rozstrzygnięcie unijnego Trybunału może tę sytuację w istotny sposób zmienić.
