Dług publiczny to suma zobowiązań finansowych sektora instytucji rządowych i samorządowych (tzw. general government), powstałych w wyniku zaciągania przez ten sektor kredytów, emisji obligacji i innych instrumentów dłużnych. Wyróżnia się:
- Dług EDP (Excessive Deficit Procedure) – zadłużenie według kryteriów Maastricht, uwzględniające wszystkie rządowe i samorządowe instrumenty dłużne.
- Dług PDP (Państwowy Dług Publiczny) – konsoliduje zobowiązania sektora finansów publicznych (w tym m.in. zabezpieczenia socjalne), publikowany kwartalnie przez Ministerstwo Finansów.
Jak się mierzy?
- Nominalnie: kwotowo w złotych lub euro.
- Relatywnie: jako procent produktu krajowego brutto (PKB), co pozwala ocenić obciążenie długu wobec wielkości gospodarki.
Aktualny stan w Polsce
- Nominał: na koniec marca 2025 r. dług Skarbu Państwa wyniósł 1 740,64 mld zł, o 6,8% więcej niż rok wcześniej
- Relacja do PKB: według GUS na koniec 2024 r. zadłużenie general government sięgnęło 55,3% PKB. Prognozy rządu mówią o wzroście do ok. 58% PKB w 2025 r. i przekroczeniu 60% PKB w 2026 r.
Zalety i wady
| Zalety | Wady |
|---|---|
| • Finansowanie inwestycji: pozwala realizować projekty infrastrukturalne czy społeczne, gdy bieżące dochody budżetu są niewystarczające. | • Koszt obsługi długu: wzrost wydatków na odsetki ogranicza środki na inne cele publiczne. |
| • Stabilizacja makroekonomiczna: w okresie recesji zwiększa wydatki rządowe (deficyt) i łagodzi spadek popytu. | • Ryzyko fiskalne: wysoki poziom długu zwiększa wrażliwość na wzrost stóp procentowych i wahania kursu walut. |
| • Instrument polityczny: elastyczność w realizacji zobowiązań społecznych (emerytury, ochrona zatrudnienia). | • Obciążenie przyszłych pokoleń: konieczność spłaty lub obsługi długu przerzucana jest na następne generacje. |
Dla kogo korzystne?
- Rządzący w krótkim terminie – mogą finansować wydatki bez natychmiastowego podnoszenia podatków.
- Beneficjenci wydatków publicznych – infrastruktura, transfery socjalne, dotacje.
- Inwestorzy w obligacje skarbowe – otrzymują bezpieczny instrument z rentownością wyższą niż lokaty bankowe.
Dla kogo niekorzystne?
- Podatnicy przyszłych lat – wyższe podatki mogą być potrzebne na obsługę rosnącego długu.
- Rząd w dłuższym terminie – ograniczona przestrzeń fiskalna, ryzyko obniżenia ratingu kraju.
- Gospodarka – nadmierny dług może hamować inwestycje prywatne (efekt wypierania) i prowadzić do presji inflacyjnej.
Jak zarządzać długiem publicznym?
- Zachowanie zrównoważonych deficytów – deficyt budżetowy nie powinien systematycznie przekraczać tempa wzrostu PKB.
- Optymalizacja struktury zadłużenia – dobór terminów wykupu i walut, by minimalizować koszty i ryzyko kursowe.
- Reformy wzrostu gospodarczego – wyższy PKB przy tej samej kwocie długu obniża jego relatywną wagę.
- Transparentność i planowanie wieloletnie – publikowanie wieloletnich ram budżetowych zwiększa zaufanie rynków.
📖 Powinieneś przeczytać:
➡️ Kiedy chwilówka to dobre rozwiązanie?
➡️ Pożyczka pod hipotekę bez BIKu?
